Gestagata með númeruðum stikum sem tengjast fræðslu um jarðfræði svæðisins og áhrif hlýnandi loftslags á jöklana.
Frá bílastæði inn við jökul er gengið eftir stikaðri gestagötu að jökuljaðri þar sem Jökulsá í Fljótsdal á upptök sín. Þaðan er gengið til baka hringleið að bílastæði. Númeraðar stikur vísa í texta í bæklingi sem finna má í kassa á skilti eða hér fyrir neðan.

Vatnajökull er meira en 8000 ferkílómetrar að flatarmáli. Mesta þykkt hans er hátt í 1000 metrar en meðalþykkt um 400 metrar. Jökullinn var lítill við upphaf landnáms, fór að stækka á 14. öld og varð stærstur í lok 19. aldar. Hann minnkaði á síðustu öld og minnkar nú mjög hratt.

Undir Vatnajökli eru margar eldstöðvar og þar er berg af ýmsum gerðum. Ægiþungur jökullinn mylur bergið í smáa og stóra hnullunga og ber þá með sér þegar hann skríður út til jaðranna. Undan jöklinum koma því alls konar steinar, af öllum stærðum og gerðum en flestir kantaðir. Hér er móberg, en það er samlímd gosaska sem hefur orðið til við eldgos undir jöklinum, líka dökkir steinar úr basalthrauni og ljóst líparít. Sumir steinarnir eru mórauðir en hafi þeir brotnað má sjá í sárunum að þeir eru gráir að innan. Járnið á ytra borði steinanna hefur á löngum tíma bundist súrefni, ryðgað, og af því verða steinarnir ryðrauðir að utan.

Þar sem fjallatindar koma íslausir upp úr jöklinum heita jökulsker. Þegar jöklar minnka verða þekkt jökulsker stærri en áður og ný koma í ljós. Fljótt eftir að ísinn hverfur hefst landnám lífs. Fuglar setjast á dökkan díl í hvítu flæminu og hrista þar kannski af sér fræ, gró eða smádýr. Slíkar lífagnir fjúka líka yfir í skerin og þegar þangað er komið reyna þær að skjóta rótum og koma undir sig fótunum.

Jöklar á Íslandi eru nú hopandi vegna hlýnandi loftslags. Þunnur jaðar jökulsins hér ber það me ð sér að jökullinn minnkar. Á stækkandi jökli er ja ðarinn þykkur, skrí ður út í ur ðina í kring og ýtir henni upp, rétt eins og jarðýta. Þannig hefur það veri ð hér áður og allt í kring sjáum vi ð litla jökulgar ða sem ísja ðarinn hefur einhvern tíma ýtt upp.

Á jöklum eru oft svartar, sérkennilegar strýtur. Þetta eru jökulstrýtur eða drýli. Strýturnar geta veri ð sem litlar þúfur og allt upp í mannhæðarháar. Kjarni þeirra er jökulís og utan á honum er sandlag. Lengi skildu menn ekki hvernig strýturnar urðu til en nú er æviferill þeirra talinn vera þessi: Í dældir í jöklinum safnast sandur. Sé sandlagið nægilega þykkt ver það jökulinn fyrir hlýjum geislum sólar þegar hún bræðir ísinn umhverfis. Smátt og smátt lækkar ísinn í kringum sandhrúguna sem loks gnæfir upp úr umhverfi sínu. A  lokum hrynur sandurinn af hárri og brattri strýtunni og ver hana ekki lengur svo að hún bráðnar og fellur.

Loftslag á Jör ðinni fer nú hlýnandi. Ástæ ða þess er mengun sem fólk sleppir út í andrúmsloftið. Mengunarefni í lofthjúpnum hindra för varmageisla frá Jörðinni rétt eins og gler gerir í gróðurhúsi. Afleiðingar hlýnunar Jarðar eru margar hverjar ófyrirséðar en ein þeirra er sú að jöklar fara alls staðar minnkandi. Líka hér. Jökullinn hopar stöðugt, nýtt land kemur í ljós og ár sem flæða frá jöklinum eru vatnsmeiri en áður.

Í ánni og næst henni er meira af rúnnuðum og ávölum steinum en fjær henni. Þeir hafa misst horn og kanta þegar árstraumurinn hefur rúllað þeim eftir botninum og þeir rekist hver á annars horn. Steinar og korn verða stö ðugt minni og hnöttóttari eftir því sem þau velkjast lengur í ánni. Allra fínustu steinkornin mynda jökulleir sem líka má sjá hér, næstum eins og blaut steypa.

Stundum mynda jökulár göng eða hella í ísinn. Íshellar eru varasamir, geta fallið saman eða það detta úr þeim mikil klakastykki. En það má skoða þá úr öruggri fjarlægð, horfa inn í glampandi og glæran klakann, oft með mörgum öskulögum sem mynda svartar rendur í ísnum. Þá má líka hlusta á jöklasinfóníuna í þögninni þegar droparnir drjúpa niður úr þaki hellisins og steinar skríða og falla niður af ísnum.

Jökullinn bráðnar og vatn streymir undir honum og frá honum. Kvíslin sem hér kemur undan jöklinum rennur undir hann aftur neðar áður en vatnið leitar niður á láglendið. Áin er gruggug, í henni eru alls kyns efni sem næra auðugt lífríki Eyjabakkasvæðisins, fuglaparadís neðan við Eyjabakkajökul. Jökulár sem streyma óheftar til hafs auðga hafið næringarefnum langt út frá landi og nálægt ósum þeirra eru oft mikilvægar uppeldisstöðvar fiska. Það á þó ekki við um það vatn sem hér streymir. Það á eftir að renna um Ufsarlón og Lagarfljót til hafs og á þeirri leið fellur mikið af grugginu til botns.

Jöklar eru síbreytilegir, skríða fram eða hopa. Merking með ártalinu 2013 gefur til kynna hvar jökuljaðarinn var 1. ágúst 2013. Þann dag hvers árs er bætt við nýjum teini við jökuljaðar svo að fylgjast megi með hreyfingum hans frá ári til árs.

Íslendingum hefur löngum staðið ógn, jafnvel ótti, af stöðum eins og þessum. Hér var litlar nytjar að hafa svo að hingað kom næstum enginn. Enn ríkir hér grá og hvít auðnin, frá köldum jöklinum blæs nöprum vindi og varla er stingandi strá að sjá. En nú sækist fólk eftir að koma á staði sem þennan. Hvers vegna? Eftir hverju sækist fólk? Hver eru þín 12 hughrif?

Næst jökuljaðrinum er ekki nokkurn gróður að sjá. Þegar komið er svolítið frá jökli er hugsanlegt að sjá nokkrar tegundir plantna og smá bletti af ljósgrænum mosa. Mosinn er oft frumbýlingsplanta á jökulurð eða hraunum og getur vaxið þar sem er ekki jarðvegur því að hann hefur engar eiginlegar rætur. Aðrar plöntur eru sérbúnar með löngum rótum til að festa sig í lausan sand eins og til dæmis geldingahnappur. Hvaða plöntur má finna hér?

Þegar ekið er frá jöklinum er vert að taka eftir, að því fjær sem fari ð er frá jöklinum, þeim mun stærri og fleiri verða grænu reitirnir í svartri auðninni. Loftmyndir sem teknar hafa verið af þessu svæ ði allt frá árinu 1945 sýna stærð jökulsins. Hér á milli skriðjöklanna tveggja breytist jökuljaðarinn mun hægar en framan skriðjökulssporðanna en breytist þó. Athygli er vakin á nokkrum stikum sem merktar eru með ártölum. Þau ártöl gefa til kynna hvenær jökuljaðarinn var á þeim stað.

Kortabæklingur: Gestagata, fræðslubæklingur - Brúárjökull

Í faðmi jökla - Gestagata

Fræðsla

1 HORFT TIL JÖKULSINS

2 GRJÓTIÐ

3 JÖKULSKER

4 JÖKULJAÐAR OG JÖKULGARÐAR

5 JÖKULSTRÝTUR, JÖKULDRÝLI

6 HLÝNANDI LOFTSLAG

7 BOTNSKRIÐ OG JÖKULLEIR

8 ÍSHELLAR

9 ÁIN

10 HOPAR JÖKULLINN?

11 HUGHRIF AUÐNAR

12 GRÓÐUR

13 HALDIÐ TIL BAKA

Kortabæklingar á PDF

Kortabæklingar á PDF

Hlaða niður bækling