Háalda er lítill hluti víðáttumiklrar flóðsléttu sem jökulhlaup úr Öræfajökli runnu eftir. Hún var friðlýst sem náttúruvætti árið 1975 og stendur sem minnisvörður þessara miklu jökulhlaupa. 

Dældin við Háölu er annað tveggja jökulkerja sem mynduðust þar sem tveir stórir ísjakar strönduðu þétt saman í sandöldunni. Þar sem jakar lágu á yfirborði flóðsléttunnar bráðnuðu þeir á nokkrum mánuðum. En það gat tekið nokkra áratugi fyrir jakana sem grófust í sand að bráðna og þeir skilja þá eftir sig dældir af þessu tagi. Algengast er að tala um jökulker en heimamenn nefna þau einnig hveri eða jakahvörf.

Eldgosum undir jökli fylgja oft jökulhlaup. Sú hefur verið raunin fyrir Öræfajökul sem rís í yfir 2000 metra hæð og þakinn jökli hið efra. Í gosi bræðir heit kvikan mikið magn af ís á stuttum tíma og úr verður skyndilegt jökulhlaup.  Jökulhlaupin sem komu í kjölfar gosa í Öræfajökli árið 1362 og 1727 streymdu niður brattar hlíðar sem blanda vatns, aurs, ösku og jakabrota úr sjálfum jöklinum. 
Jökulhlaupið í kjölfar eldgossins 1727 flæddi að mestu niður farveg Kotár, en einnig Grænafjallsgljúfri. Fremst í farvegi Kotárgljúfurs og áður en hlaupið dreifði úr sér var það líkt stórfljóti metið um 220-280m breitt og 20m djúpt. Þegar hlaupið breiddi úr sér og streymdi suður til sjávar, grynnkaði í því og ís og aur settust til á flóðsléttunni. Fyrst á eftir var flóðsléttan alsett ísbjörgum og jakahrönnum.

Háalda

Fræðsla

Jökulhlaup úr Öræfajökli

Áfangastaðir

Sandfell

Svartifoss