Í Vatnajökulsþjóðgarði eru víðáttumikil óbyggð landsvæði og auðnir. Þau eru hluti af helstu víðernum Íslands en víðerni eiga undir högg að sækja, ekki eingöngu á Íslandi heldur um heim allan.

Gildi óbyggðra víðerna fyrir núverandi og komandi kynslóðir er ótvírætt; í auðninni er hægt að upplifa  náttúru í nær óspilltu umhverfi, þar gefst tækifæri til einveru og þar getur maðurinn reynt á eigin  hæfileika og kunnáttu fjarri nútímaþægindum. Þá eru víðerni einnig mikilvæg lífríkinu og þróun þess  utan áhrifasvæðis mannsins.

Stærstu víðerni þjóðgarðsins er jökullinn sjálfur. Mörk víðerna fylgja ekki endilega jökulröndinni. Á stöku stað eru mannvirki svo nærri jöklinum að hluti hans næst mannvirkinu getur ekki talist til víðernis samkvæmt lagalegri skilgreiningu um óbyggð víðerni í náttúruverndarlögum 60/2013. Að sama skapi getur landsvæði utan jökuls við jökulröndina verið víðerni á þeirri forsendu að fjarlægð frá mannvirkjum er næg og jökulbreiðan gefur það landflæmi sem krafist er.

Víðerni Vatnajökuls eru mikil og stórfengleg. Auk ísbreiðunnar með bungum sínum, dældum og sigkötlum eru fjallgarðar og jökulsker, til dæmis Esjufjöll, Mávabyggðir, Pálsfjall og Grímsfjall. Ferðir um jökulinn eru ekki á færi annarra en þeirra sem vel þekkja til og eru vanir jöklaferðum því að sprungur, svelgir og aðrar hættur leynast víða. Jökulhettan er langstærsta víðernið innan Vatnajökulsþjóðgarðs og tilheyrir öllum rekstrarsvæðum hans. Jökulhettan er vettvangur margvíslegrar útivistar og ferðaþjónustu, til dæmis göngu- og skíðaferða, vélsleðaferða og jeppaferða. 

Svæðið nær yfir Flæðurnar og Vaðöldu að stórum hluta og teygir sig þar yfir á Krepputungu, austan Jökulsár á Fjöllum. Norðan Dyngjujökuls eru mikil sandflæmi, Flæðurnar, ásamt Holuhrauni sem á upptök undir Dyngjujökli. Vaðalda er grágrýtisdyngja sem liggur fast að Jökulsá. Undir rótum hennar að sunnanverðu rennur Svartá í Jökulsá. Fjalllendið norðvestan Bárðarbungu við norðurhluta Vonarskarðs er erfitt yfirferðar og fáfarið. Flæðurnar eru síbreytilegar og varasamar allri umferð, einnig að vetri til.

Svæðið afmarkast af Gæsavatnaleið og Dyngjufjallaleið og nær um Trölladyngju, hluta Hrímöldu og hraunsvæði þar í kring. Svæðið er lítt gróið og þurrt og umferð þangað er mjög takmörkuð, bæði að sumri og vetri. Svæðið er erfitt yfirferðar.

Svæðið nær yfir Dyngjufjöll og Öskju, suðurmörk þess ráðast af legu vegar F910 en norðurmörk af vegi norðan Dyngjufjalla (Vikrafellsleið), auk vegar að Vikraborgum. Víðernið skarast verulega við Öskjusvæðið sem nýtur sérstakrar verndar. 

Suðurmörk svæðisins ráðast af vegi norðan Dyngjufjalla (Vikrafellsleið) og þaðan langt norður fyrir þjóðgarðsmörk. Á svæðinu eru móbergsfjöll, dyngjur og hraunbreiður, sannkallað eldfjallalandslag. Stór hluti svæðisins er erfiður yfirferðar vegna hrauna en þar má þó finna hentugar gönguleiðir milli svæða og Biskupaleið liggur um svæðið norðanvert. 

Svæðið afmarkast af vegi um Dyngjufjalladal, afréttarvegi með Skjálfandafljóti að vestan og Dyngjufjallaleið. Það nær yfir hluta Dyngjufjalla ytri, Frambruna, Austurdala og afréttarlands vestan þjóðgarðsmarka. Á svæðinu eru móbergsfjöll, hraunbreiður og sandsvæði auk lítt gróinna mela og mólendis.

Austanverður Kverkfjallarani frá Hveragili að Roðafelli og hluti Krepputungusporðs eru skilgreind sem víðerni. Eystri bakki Jökulsár á Fjöllum tengist víðerninu á Flæðum og Vaðöldu. Kverkfjöll ásamt Kverkfjallarana mynda mikilfenglega landslagsheild sem mótast hefur í átökum elds og íss. Beljandi jökulár og viðkvæmar og gróskumiklar gróðurvinjar ásamt hraunum með breiskjufléttum setja svip á umhverfið. Kverkfjöll, Kverkfjallarani og Krepputunga mynda ákveðna heild ummerkja eldsumbrota og hamfarahlaupa. Landslag er víða opið og því víðsýnt sem veitir sterka upplifun og víðernistilfinningu. Mikilvægt er að kanna svæðið og skrá og skilgreina verndargildi þess áður en endanlega verður ákveðið hversu mikla umferð það þolir

Víðernið nær að stórum hluta yfir Kverkárrana ef frá eru taldir geirar sem ná inn á svæðið að vestan og austan, vegna vega. Víðernið tengist víðerninu á jökulhettu Vatnajökuls. Svæðið er mjög afskekkt og eina aðgengi að því er af jökli. Kverká kemur undan Brúarjökli þar sem hann teygir sig lengst til norðurs, og rennur þaðan niður Kverkárdal, sem er í um 650 m y.s. Botn þessa dals er eintómir aurar og hlíðar dalsins eru uppblásnar og gróðurlausar. Meginhluti ranans er háslétta, 800-900 m y.s., og gengur Brúarjökull fram á hana. Mikilvægt er að kanna svæðið og skrá og skilgreina verndargildi þess áður en endanlega verður ákvarðað hversu mikla umferð það þolir. 

Svæðið er vestan við Eyjabakkajökul vestur fyrir Háöldu og norður um Þjófahnúka. Tengist víðernum á jökli.

Svæði sem afmarkast annars vegar af Veðurá og lónum hennar og hins vegar af Jökulsárlóni, ásamt hopandi jaðri Breiðamerkurjökuls.

Fjalllendið vestan Morsárdals kallast einu nafni Skaftafellsfjöll. Kjós er dalur í Skaftafellsfjöllum. Þar mynda ljóst líparít og dökkt blágrýti mikla litadýrð. Eftir dalnum rennur Kjósarlækur. Umhverfis dalinn eru brött og nokkuð há fjöll. Kjósarbotn er í hjarta hinnar kulnuðu Skaftafellseldstöðvar. Svæðið er nokkuð vinsælt til gönguferða en leiðir í fjöllunum eru flestar erfiðar.

Svæðið afmarkast í suðaustri af þjóðgarðsmörkum í Skaftáreldahrauni, í suðvestri af línu sem dregin er úr Blæng í Lyngfell og þaðan í Eystra-Gljúfur í norðri af Fögrufjöllum að Útfalli og þaðan með línu sunnan Skaftárfells í Skaftárjökul. Innan víðernisins er austurhluti Lakagíga og efsti hluti Skaftáreldahrauns, aurasvæði Skaftár næst Jökli og Fögrufjöll austan Sveinstinds. Á svæðinu eru viðkvæmar gígamyndanir, svo sem gervigígar, og gróður með hátt verndargildi; breiskjuhraunavist og sandvikravist. 

Austurhluti Lakagíga og efsti hluti Skaftár og Skaftáreldahrauns

Á Tungnaáröræfum er víðsýnt. Í austri sjást Köldukvíslarjökull, Sylgjujökull og Tungnaárjökull og þar má sjá langt upp á jökulhettu Vatnajökuls. Ef horft er í vestur sést Hofsjökull og sunnar er Hekla. Á Tungnaáröræfum, austan Veiðivatna og Þórisvatns, að jökuljaðrinum, er að finna sérstæðar jarðmyndanir frá nútíma. Þar eru gjall-, klepra- og sprengigígar, hraun, gjár og gjáveggir, svo sem Hágönguhraun, Heljargjá, Gámur og Gíma.

Náttúra & saga Vatnajökulsþjóðgarðs

Víðerni

Víðerni Vatnajökulsþjóðgarðs

Vatnajökull

Flæður, Holuhraun & Vaðalda

Trölladyngja

Dyngjufjöll og Askja

Ódáðahraun

Frambruni og Austurdalir

Kverkfjallarani og Krepputungusporður

Kverkárrani

Þjófahnjúkar – Háalda

Víðerni í Stemmuhólma

Kjós og Skaftafellsfjöll

Austurhluti Lakagíga og efsti hluti Skaftár og Skaftáreldahrauns

Tungnaáröræfi, norðan Tungnaár

Náttúra & saga Vatnajökulsþjóðgarðs

Sérstaða þjóðgarðsins

Jarðfræði

Vatnajökull

Lífríki

Landslag

Saga og menning